با توجه به وضعیت سال های اخیر محیط زیست و بحث سلامت آن، شناخت انواع پلاستیک به لحاظ مساله بازیافت بسیار حائز اهمیت است.
در این بخش به توضیح و تعریف پلاستیک، انواع آن و ویژگی ها و کاربرد آن ها خواهیم پرداخت.
پلاستیک ها از موادی که در طبیعت یافت میشوند مانند گاز طبیعی، نفت، ذغال سنگ، مواد معدنی و گیاهان درست میشوند.
تولید مواد پلاستیکی از سال‌های 1800 و برای جایگزینی مواد کمیاب شروع شد، و اولین پلاستیک‌های ترکیبی از سلولز ساخته شدند؛ ماده‌ای که در گیاهان و درختان یافت میشود. سلولز با مواد شیمیایی گرم شد و نتیجه آن محصولی جدید و شدیداً پایدار به نام پلاستیک بود.
بازیافت پلاستیک ها اصلا فرآینده ساده ای نیست، زیرا جنس هر پلاستیک با دیگری متفاوت است. برخی از آنها قابل استفاده مجدد هستند و برخی دیگر پس از چندین بار استفاده مواد خطرناکی از خود تولید میکنند. برخی به راحتی قابل بازیافت هستند و برخی دیگر در فرآیند بازیافت به روش‌های پیچیده تر نیاز دارند.
پلاستیک های مصرفی از نظر ساختار به 7 دسته تقسیم میشوند:
این نوع ماده با کیسه های پلاستیکی موجود در سوپر مارکت ها متفاوت است . PET بدلیل توانایی بالا در جلوگیری از ورود اکسیژن و فاسد شدن محصول در داخل بیشتر برای بسته بندی غذا و نوشیدنی به کار میرود.
PET از طریق بازیافت جمع آوری میشود و حاوی تری اکسید آنتیموان است که ماده ای سرطان زاست.
هرچه مدت زمان مایع در ظرف PET بیشتر باشد، احتمال انتشار آنتیموان بیشتر است . دمای گرم داخل خودروها گاراژها و انبارهای سرپوشیده نیز می تواند انتشار این مواد خطرناک را افزایش دهد.
2. پلی اتیلن با چگالی بالا (HDPE)
در مقایسه با انواع دیگر پلاستیک ها، HDPE دارای زنجیرهای پلیمری تقریباً بدون انشعاب طولانی است که آن را متراکم کرده و بنابراین از PET قوی تر و ضخیم تر میباشد.
HDPE معمولاً به عنوان کیسه مواد غذایی، شیر، ظرف آب میوه، بطری های شامپو و بطری دارو استفاده می شود.
HDPE هم قابل بازیافت است و هم نسبتاً از PET پایدارتر. این پلاستیک گزینه ایمن تری برای استفاده بسته بندی های غذا و نوشیدنی میباشد.
3. پلی وینیل کلرید (PVC)
معمول از PVC در تولید اسباب بازی ها، بسته بندی چسب، بطری های مواد شوینده، کیسه های خون و لوله های پزشکی استفاده می شود.
پی وی سی دومین پلیمر پلاستیکی پرکاربرد در جهان است اما به عنوان خطرناک ترین پلاستیک در نظر گرفته می شود زیرا باعث سرطان و همچنین ایجاد علائم آلرژیک در کودکان و اختلال در سیستم هورمونی انسان میشود.
4. پلی اتیلن با چگالی پایین (LDPE)
همانطور که قبلاً گفته ایم، پلی اتیلن ها پرکاربردترین نوع از پلاستیک هستند . این پلاستیک ساده ترین ساختار شیمیایی پلیمری را دارد و بسیار ارزان است.
از LDPE ها بیشتر برای کیسه های خشکشویی، نان، مواد غذایی منجمد، روزنامه، کیسه های زباله و همچنین بسته بندی های پلاستیکی، پوشش کارتن های شیر کاغذی، فنجان های نوشیدنی سرد و گرم، برخی بطری های قابل فشار عسل و خردل، ظروف نگهداری مواد غذایی، درب ظرف و پوشش سیم و کابل استفاده می شود.
البته مطالعات نشان داده است که LDPE می تواند باعث اثرات هورمونی ناسالم در انسان شود و متأسفانه بازیافت این نوع پلاستیک نیز بسیار مشکل است.
5. پلی پروپین (PP)
این نوع پلاستیک در برابر حرارت سفت تر و مقاوم تر بوده و بهمین خاطر به طور گسترده برای ظروف غذاهای گرم استفاده می شود. کیفیت استحکام این پلاستیک بین دو نوع LDPE و HDPE است.
علاوه بر جلیقه های حرارتی و قطعات خودرو، در پوشک های یکبار مصرف و آسترهای نوار بهداشتی نیز از این پلاستیک استفاده میشود.
PP کاملاً قابل بازیافت نیست و می تواند باعث آسم و اختلال هورمونی در انسان شود.
6. پلی استایرن (PS)
از این پلاستیک معمولاً برای ظروف غذا، کارتن تخم مرغ، فنجان و کاسه یکبار مصرف، بسته بندی و همچنین کلاه ایمنی دوچرخه استفاده میشود.
هنگامی که در مجاورت گرما قرار می گیرد، PS می تواند استایرن را که سمی برای مغز و سیستم عصبی است، شستشو دهد . همچنین می تواند بر ژن ها، ریه ها، کبد و سیستم ایمنی بدن نیز تأثیر بگذارد.
علاوه بر تمام این خطرات ، PS نرخ بازیافت پایینی دارد .
7. دیگر پلیمرها
پلاستیک هایی که به صورت لایه ای یا مخلوط با انواع دیگر پلاستیک ها مانند بیوپلاستیک هستند، در این دسته قرار میگیرند .
مزایای انواع پلاستیک ها
پلاستیک طولانی مدت در محیط می‌ماند و بهمین دلیل یکی از جدی ترین تهدیدات برای حیات وحش است زیرا یک عامل مسموم کننده برای محیط بشمار می آید.
تقریباً همه پلاستیک ها از مواد شیمیایی و سوخت‌های گرمایی مانند نفت و گاز و زغال سنگ ساخته میشوند، سوزاندن پلاستیک ها باعث گازهای آلاینده زیادی میشود و این یکی از دلایل اصلی تغییرات آب و هوایی است.
مواد شیمیایی مشتق شده از سوخت‌های فسیلی تقریباً برای تولید انواع پلاستیک استفاده می شوند . بنابراین هرچه پلاستیک بیشتری تولید شود، به مواد شیمیایی بیشتری نیاز است و هر چه به مواد شیمیایی بیشتری نیاز باشد، تقاضا برای نفت و گاز افزایش می یابد و این افزایش حجم تقاضا در کوتاه مدت باعث تغییرات آب و هوایی خطرناک میشوند.
در حال حاضر تولید پلاستیک باعث انتشار 5 درصد از گازهای گلخانه ای است، گازهایی که کره زمین را گرم میکنند و باعث ایجاد تغییرات آب و هوایی شدیدتری میشوند. سوزاندن پلاستیک ها نیز باعث انتشار گازهای گلخانه ای می شود.
حدود 40 درصد از پلاستیک های تولید شده برای بسته بندی محصولات یکبار مصرف است که مقدار زیادی از آنها به اقیانوس ها راه پیدا میکنند که در آنجا گاز متان تولید میکنند و این یک تهدید جدی برای موجودات زنده است.
همانگونه که گفتیم پلی اتیلن بدترین نوع پلاستیک است که به عنوان یک پلاستیک ارزان قیمت بعنوان بطری آب معدنی، کیسه‌های میوه و سبزیجات از آن استفاده میشود.
در حال حاضر جهان با مشکل آلودگی پلاستیک مواجه است، به همین دلیل کمپین‌هایی برای کنار گذاشتن موارد غیر ضروری مانند بسته بندی های یکبار مصرف به وجود آمده است.
سالانه میلیون ها تن از انواع پلاستیک دور ریخته میشود که مقدار زیادی از آن ها به خاک، رودخانه ها، اقیانوس ها و هوایی که نفس میکشیم، راه پیدا می‌کند.
با تجزیه پلاستیک به قطعات کوچک، آنها توسط حیوانات دریایی مصرف میشوند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ریزپلاستیک ها در مواد غذایی نیز وجود دارند.
